بهشته نصيري راد- حصيربافي يا بافت بوريا بي گمان يکي از قديمي ترين صنايع دستي و شايد کهن ترين آنها باشد نمونه هاي بدست آمده در بين النهرين و فريقا گواه آن است که حصيربافي و سبدبافي ، منشاء نه فقط نساجي بلکه سفالگري يا کوزه گري نيز بوده است.
پروفسور آرثر آپهام پوپ معتقد است که نخستين زيراندازهاي بشري از ني و گياهاني که در باتلاق هاي سفلاي بين النهرين روئيده، تهيه شده و بهم انداختن ساق گياهان و در آوردن بافته اي « حصير » مانند اولين قدم در دستيابي انسان به شيوه هاي توليد قالي بوده است از اين رو با قاطعيت مي توان اظهار کرد که نخستين زيراندازهاي تهيه شده توسط انسان بافته هاي حصيري بوده و اولين سرپناه ها پس از رسيدگي در غارها و غارنشيني به کمک حصير و ني پديد آمده است.
مراکز توليد انواع محصولات:
امروزه در مناطق مختلف کشورمان بويژه مناطق شمال و جنوب آن هر کجا که دسترسي به برگ درخت خرما، ساقه گندم، ني و ترکه امکان پذير باشد مي توان نشانه هايي از حصيربافي و سبدبافي را يافت با اين حال اين صنعت در استان هاي سيستان و بلوچستان، خوزستان، کردستان، هرمزگان، بوشهر، خراسان، کرمان، يزد ، فارس، مازندران، گيلان، آذربايجان شرقي و تهران از رونق بيشتري برخوردار است.
حال با توجه به تنوع مواد اوليه و روش بافت در سراسر کشور در اين کارگاه آموزشي با چند نمونه از شيوه هاي بافت مناطق مختلف آشنا خواهيم شد.
مواد اوليه مصرفي:
مواد اوليه حصير بافان نقاط مختلف ايران به نسبت تنوع محيط جغرافيايي کشور متنوع است و بيشتر عبارت است از برگ د رخت خرما، ساقه هاي ني باتلاقي مناطق گرمسيري و سردسيري، ساقه گندم، ترکه بيد و ... مواد پرداخت کننده عبارتنداز انواع روغن ها از جمله روغن جلاء.
ابزار کار:
ابزار و وسايل مورد استفاده در حصير بافي بسيار ساده و محدود نظير داس، انواع کارد، اره، رنده، انبر دست، قيچي، سوزن، درفش، دفتين و سنگ نفت است.
اين ابزار عمدتاً براي قطع گياهان و پيراستن آنها به منظور آماده سازي مواد اوليه مورد استفاده قرار مي گيرد و گاهي نيز حين توليد به عنوان وسيله کمکي امر ساخت را تسهيل مي بخشد.
طريقه تهيه مواد اوليه و شيوه بافت ني باتلاقي:
پس از رسيدن ني به قطر و طول مطلوب بوسيله داس از نزديک ترين محل به ريشه قطع و پس از جدا کردن برگ هايش در قسمت بالاي آن در جهت طولي شکافي با چاقو ايجاد مي شود سپس به صورت انبوه روي هم قرار گرفته و کوبيده مي شود تا به صورت نوارهايي با عرض هاي متفاوت در آيد در مرحله بافت نوارهاي حاصله در کنار يکديگر قرار گرفته و بصورت سه تا زير، سه تا رو بافته مي شود و همانگونه که گفته شد حاصل کار بيشتر به مصرف حصير زيرانداز، حصير سقف و بدنه کپر مي رسد.
شيوه بافت چم بافي، مرواربافي و ترکه بافي:
شيوه کار چم بافي، مرواربافي و ترکه بافي به طور تقريبي مشابه يکديگر و شبيه بافت شعاعي بامبو است به اين طريق که بافندگان ابتدا ترکه هاي درخت را که ماده اوليه مورد مصرفشان است انتخاب و آن تعداد از ترکه هايي را که قابليت تقسيم شدن به دو ، سه يا چهار قسمت را دارند ابتدا برش طولي داده و سپس از نظر اندازه به طول هاي مورد نياز در آورده و در آب مي خيسانند تا انعطاف پذير و قابل استفاده شود.
درمرحله بافت تعدا چهار عدد از ترکه ها در کنار يکديگر قرار گرفته و تعداد چهار يا پنج ترکه ديگر بصورت متقاطع روي آنها قرار مي گيرد تا تشکيل يک ستاره هشت پر را بدهد آنگاه به وسيله ترکه هاي باريک تري مهار شده و بافنده با ترکه هاي نازک عمل بافت را به شيوه يکي از زير، يکي از رو آغاز کرده و ترکه ها را بطور يک در ميان از لابلاي ترکه هايي که قبلاً بطور متقاطع روي يکديگر قرار گرفته عبور مي دهد و اين کار را تا تکميل قسمت کف شي که توليد آن مورد نظر است تعقيب مي کند.
بعد از پايان کار بافت قسمت کف، در محلي که قرار است از آن جا به بعد لبه کار بافته شود عموماً صنعتگران به بافت حالت مارپيچي داده و کار را به شيوه قبلي ادامه مي دهند و انتهاي کار را نيز بصورت مارپيچ در آورده و سر ترکه هايي را که در واقع حالت تار کار را دارند به داخل قسمت مارپيچ خم مي کنند.
کاربرد حصير:
حصير از گذشته تا به امروز مصارف متنوع و گوناگوني چون کيف، سبد نان، زنبيل (ساک خريد) ، سبد ميوه، زيرانداز، پاراوان و کلاهک آباژور داشته است.
روش نگهداري و شست و شوي حصير:
حفاظت از حرارت و آتش، فشار، ضربه و اشياي نوک تيز و برنده برخي از راه هاي نگهداري است که البته اين توليدات با آب ولرم و شوينده هاي معمولي قابل شست و شو است.