يامقلّب القلوب و الابصار يا مدّبر الّيل و النهار يا محوّل الحول و الاحوال حوّل حالنا الي احسن الحال
سيد مهدي موسوي _نوروز جشني است به درازي تاريخ تمدن بشري که توانسته از گذشته‌هاي بسيار دور با کوله‌باري از رمز و راز به حيات ادامه داده و خود را به امروز برساند. اين جشن در لابه‌لاي هياهوي سرسام‌آور زندگي شهرنشيني و ماشيني اين ايام، که در آن متعلقات به گذشته محکوم به فراموشي است، دوام آورده و تجلي‌گاه فرهنگ کهن ايران زمين شده است. مراسم استقبال از نوروز، پيش از فرا رسيدن سال نو آغاز مي‌شود و انگيزه‌هاي ديني و ملي، دست به دست هم داده و به گونه‌اي زيبا، انتظار نوروز را با مراسم و جشن‌هاي متنوع و وسيع، همراه کرده است.درباره فلسفه و علل پيدايش جشن نوروز نظرات متفاوتي وجود دارد که برخي از اين نظرات در اينجا آمده است:
با توجه به روايت‌هاي افسانه‌اي اسطوره‌اي ايران، آغاز پيدايش اين جشن را به جمشيد، چهارمين پادشاه پيشدادي ايران نسبت داده‌اند. قدمت اين اسطوره به عصر هند و ايراني مي‌رسد. شاعران و نويسندگان قرن چهارم و پنجم هجري، چون فردوسي، منوچهري، عنصري، بـيـروني، طبري، مسعـودي، مسکويه و بسياري ديگر که منبع تاريخي و اسطوره‌اي آنان بي گمان ادبـيـات پـيـش از اسلام بوده، نوروز و برگزاري جشن نوروز را از زمان پادشاهي جمشيد مي‌دانند، که تـنـها به چند نمونه اشاره مي‌شود:
جهان انجمن شد بر تخت اوي از آن بر شده فره بخت اوي
به جمشيد بر گوهر افشاندند مر آن روز را روز نو خواندند
سر سال نو هرمز فرودين بر آسوده از رنج تن، دل ز کين
همچنين گفته‌اند: خداوند در اولين روز از ماه فروردين خلقت انسان و ساير مخلوقات را به پايان رساند و آدمي براي سپاسگزاري و قدرداني از خداوند و نعمت‌هاي وي، به نيايش و شادماني پرداخت. نوروز در حقيقت پايکوبي براي بيدار شدن طبيعت از خواب طولاني زمستاني است و همه ايرانيان در هر کجاي جهان که باشند، همزمان و در يک لحظه معين، آن را جشن مي‌گيرند.
صداي پاي نوروز را دست کم از دو سه هفته قبل، مي‌توان شنيد. چهارشنبه‌سوري، خانه تکاني، خريد وسايل نو و جايگزيني با وسايل کهنه خانه، تدارک لباس نو و وسايل هفت‌سين، سبزه کاشتن و زيارت اهل قبور همه مقدمه‌اي بر جشن نوروز است که قبل از شروع سال نو برگزار مي‌شود.
حتي اگر به گذشته بازگرديم و آيين‌هاي فراموش شده‌اي همچون عمو نوروز و حاجي‌فيروز را به آن بيافزاييم، بطور حتم متوجه خواهيم شد که نوروز بسيار گسترده‌تر از آن چيزي است که امروزه وجود دارد. از يک ماه مانده به نخستين فصل سال، در و ديوار شهر، نزديک شدن بزرگترين جشن باستاني ايران را نويد مي‌دهد.
مدت برگزاري جشن‌هايي چون مهرگان، يلدا و بسياري ديگر، معـمولا يک
روز ( يا يک شب ) بـيشتر نيست. ولي جشن نوروز، که درباره اش اصطلاح " جشن‌ها و آيـيـن‌هاي نوروزي " گوياتر است، دست کم يک يا دو هفته ادامه دارد. ابوريحان بيروني مدت برگزاري جشن نوروز را، پس از جمشيد يک ماه مي‌نويسد و دامنه مراسم و جشن‌هاي آن، بسيار وسيع‌تر از 13 روز مي‌داند.
عيد نوروز، با چيدن سفره هفت‌سين نوروزي که رازآلودهترين سنت نوروزي است آغاز شده و با ديد و بازديد و تبريکات و پيشکش هدايا ادامه يافته و به سيزده بدر خاتمه مي‌يابد.لازم به ذکر است که ارزش و اهميت عدد هفت باعث شده بسياري از مليت‌ها و پيروان اديان گوناگون، آداب و رسوم خود را بر پايه هفت پي‌ريزي کرده و مدار بسياري از اعمال و آيين‌هاي ديني و ملي‌شان را نظير سفره «هفت‌سين» بر اساس اين عدد قرار دهند.
شايد به جرأت بتوان گفت در بين سلسله آيين‌هاي نوروزي، هفت‌سين، رازآلودهترين و فلسفي‌ترين سنتي است که در پس هر «سين»اش، معرفت‌ها نهفته است. ولي به نظر مي‌رسد آن را نيز بي‌توجه به فلسفه وجودش، به مانند بسياري از رسوم کهن، با اطمينان به عمل و قول آبا و اجدادمان، و فقط با اين توجيه که حضور هفت‌سين، خوش يمن و نبودش بد است اجرا مي‌کنيم.
بنا به اسناد تاريخي يکي از اشکال «هفت سين»، «هفت قل» بوده.که در زمان صفويه، بنا بر معتقدات مذهبي خود سيني هفت قل مي‌ساختند و بر آن هفت آيه از قرآن کريم را که با کلمه «قل» آغاز مي‌شد، کنده‌کاري مي‌کردند. ولي آنچه امروزه با وجود تفاوت‌هاي مختصر و بر اساس ويژگي‌هاي اجتماعي، فرهنگي و اقليمي مناطق به نام «هفت سين» متداول است، همان سفره هفت سيني است که «هفت» چيز با مطلع «س» از جمله سنجد، سيب، سبزه، سمنو، سير، سرکه و سماق هسته اصلي آن را تشکيل مي‌دهد.
البته خير و برکت و زيبايي آن با حضور کتاب مقدس مسلمانان: قرآن و زرتشتيان:کتاب اوستا، گلاب، اسپند، سکه، آئينه، شمع، تخم‌مرغ‌هاي منقوش و جام آبي که ماهي سرخي ميهمان آن است، مضاعف مي‌شود.با روي کار آمدن حکومت صفوي و رسميت يافتن مذهب تشيع، برخي از آداب اسلامي با آيين‌هاي نوروزي درآميخت و تلاش عالمان شيعه در جمع‌آوري احاديث و روايات معصومين در رابطه با نوروز، بر رونق بيشتر اين جشن افزود.براي مثال در حديثي از علامه محمدباقر مجلسي به نقل از امام جعفر صادق(ع) آمده است که امام صادق(ع) نوروز را روزي فرخنده و خجسته و روزي که در آن آدم آفريده شد معرفي مي‌کند.
پوشيدن لباس نو در آيـين‌هاي نوروزي، رسمي همگاني است. تهيه لباس، براي سال تحويل، فقير و غني را به خود مشغـول مي‌دارد. در جامعه سنتي توجه به تهي دستان و زيردستان براي تهيه لباس نوروزي، به ويژه براي کودکان رسمي در حد الزام بود. اين باور کهن را در نوشته‌ها، توصيه‌ها و توصيف هاي نوروزي، همواره مي بـينيم که : از طبـيعت پـيروي کنيم، از درختان ياد بگيريم و با آمدن بهار، لباس نو بـپوشيم، که شگون شادماني و آرامش است. با پـيدايش و گسترش رسانه‌هاي گروهي صنعتي امروز چون روزنامه‌ها، راديو و تلويزيون، و وجود برنامه‌هاي گوناگون در معرفي جشن‌ها و آيـين‌هاي کهن، نوعي يکنواختي در فراهم آوردن وسيله‌ها و برگزاري مراسم، در همه شهرها و استان‌ها به وجود آمده است.
از مهمترين سنت‌ها، نوروزخواني است که در سراسر ايران زمين، با اشکال گوناگون، اجرا مي‌شود.در آثار الباقيه نقل است: که هر کس در بامداد نوروز، پيش از آنکه سخن گويد، شکر بچشد و با روغن زيتون تن خود را چرب کند، در همه سال از بلاها سالم خواهد ماند.
از جمله آيـين‌هاي نوروزي، ديد و بازديد، يا "عيد ديدني " است. رسم است که روز نوروز، نخست به ديدن بزرگان فاميل، طايفه و شخصيت‌هاي علمي و اجتماعي و منزلتي مي‌روند. در بسياري از اين عيد ديدني‌ها، همه کسان خانواده شرکت دارند. در روزهاي نخست فروردين، که تعطيل رسمي است، و گاه تا سيزده فروردين و مي گويند تا آخر فروردين بـين خويشاوندان و دوستان و آشنايان دور و نزديک، ادامه دارد. رفت و آمد گروهي خانواده ها، در کوي و محله به ويژه در شهرهاي کوچک هنوز از ميان نرفته است.
اين ديد و بازديدها، تا پاسي از شب گذشته، به ويژه براي کساني که نمي توانند کار روزانه را تعـطيل کنند، ادامه دارد. گسترش شهرها، ازدياد جمعـيت، پراکندگي خانواده هاي سنتي، محدوديت‌هاي شغلي و نيز فرهنگ آپارتمان نشيني، از عواملي است که ديد و بازديدهاي نوروزي را کاهش مي‌دهد. در ديد و بازديدهاي نوروزي رسم است که نخست به خانه کساني بروند که "نوروز اول " در گذشت عضوي از آن خانواده است.
هديه و عيدي دادن به مناسبت نوروز رسمي کهن است، کتاب‌هاي تاريخي از پـيشکش‌ها و بخشش‌هاي نوروزي پـيش از اسلام و بعد از اسلام خبر مي دهند.امروز رسم عيدي دادن به جوانان و کودکان در خانواده، به کسان کم درآمد و خدمتگزاران در محيط کار، به رفتگر، به نامه رسان در عين حال نوعي جبران زحمت و انـتـظار خدمت است.
اميد است نوروز امسال دچار تکرار روزمرّه گي‌هاي هر سال نشويم که اگر چنين باشد فقط روز را سپري کرديم که فرق است بين سپري کردن روز با نوروزي را آغاز کردن .
سيد مهدي موسوي _نوروز جشني است به درازي تاريخ تمدن بشري که توانسته از گذشته‌هاي بسيار دور با کوله‌باري از رمز و راز به حيات ادامه داده و خود را به امروز برساند. اين جشن در لابه‌لاي هياهوي سرسام‌آور زندگي شهرنشيني و ماشيني اين ايام، که در آن متعلقات به گذشته محکوم به فراموشي است، دوام آورده و تجلي‌گاه فرهنگ کهن ايران زمين شده است. مراسم استقبال از نوروز، پيش از فرا رسيدن سال نو آغاز مي‌شود و انگيزه‌هاي ديني و ملي، دست به دست هم داده و به گونه‌اي زيبا، انتظار نوروز را با مراسم و جشن‌هاي متنوع و وسيع، همراه کرده است.درباره فلسفه و علل پيدايش جشن نوروز نظرات متفاوتي وجود دارد که برخي از اين نظرات در اينجا آمده است:
با توجه به روايت‌هاي افسانه‌اي اسطوره‌اي ايران، آغاز پيدايش اين جشن را به جمشيد، چهارمين پادشاه پيشدادي ايران نسبت داده‌اند. قدمت اين اسطوره به عصر هند و ايراني مي‌رسد. شاعران و نويسندگان قرن چهارم و پنجم هجري، چون فردوسي، منوچهري، عنصري، بـيـروني، طبري، مسعـودي، مسکويه و بسياري ديگر که منبع تاريخي و اسطوره‌اي آنان بي گمان ادبـيـات پـيـش از اسلام بوده، نوروز و برگزاري جشن نوروز را از زمان پادشاهي جمشيد مي‌دانند، که تـنـها به چند نمونه اشاره مي‌شود:
جهان انجمن شد بر تخت اوي از آن بر شده فره بخت اوي
به جمشيد بر گوهر افشاندند مر آن روز را روز نو خواندند
سر سال نو هرمز فرودين بر آسوده از رنج تن، دل ز کين
همچنين گفته‌اند: خداوند در اولين روز از ماه فروردين خلقت انسان و ساير مخلوقات را به پايان رساند و آدمي براي سپاسگزاري و قدرداني از خداوند و نعمت‌هاي وي، به نيايش و شادماني پرداخت. نوروز در حقيقت پايکوبي براي بيدار شدن طبيعت از خواب طولاني زمستاني است و همه ايرانيان در هر کجاي جهان که باشند، همزمان و در يک لحظه معين، آن را جشن مي‌گيرند.
صداي پاي نوروز را دست کم از دو سه هفته قبل، مي‌توان شنيد. چهارشنبه‌سوري، خانه تکاني، خريد وسايل نو و جايگزيني با وسايل کهنه خانه، تدارک لباس نو و وسايل هفت‌سين، سبزه کاشتن و زيارت اهل قبور همه مقدمه‌اي بر جشن نوروز است که قبل از شروع سال نو برگزار مي‌شود.
حتي اگر به گذشته بازگرديم و آيين‌هاي فراموش شده‌اي همچون عمو نوروز و حاجي‌فيروز را به آن بيافزاييم، بطور حتم متوجه خواهيم شد که نوروز بسيار گسترده‌تر از آن چيزي است که امروزه وجود دارد. از يک ماه مانده به نخستين فصل سال، در و ديوار شهر، نزديک شدن بزرگترين جشن باستاني ايران را نويد مي‌دهد.
مدت برگزاري جشن‌هايي چون مهرگان، يلدا و بسياري ديگر، معـمولا يک
روز ( يا يک شب ) بـيشتر نيست. ولي جشن نوروز، که درباره اش اصطلاح " جشن‌ها و آيـيـن‌هاي نوروزي " گوياتر است، دست کم يک يا دو هفته ادامه دارد. ابوريحان بيروني مدت برگزاري جشن نوروز را، پس از جمشيد يک ماه مي‌نويسد و دامنه مراسم و جشن‌هاي آن، بسيار وسيع‌تر از 13 روز مي‌داند.
عيد نوروز، با چيدن سفره هفت‌سين نوروزي که رازآلودهترين سنت نوروزي است آغاز شده و با ديد و بازديد و تبريکات و پيشکش هدايا ادامه يافته و به سيزده بدر خاتمه مي‌يابد.لازم به ذکر است که ارزش و اهميت عدد هفت باعث شده بسياري از مليت‌ها و پيروان اديان گوناگون، آداب و رسوم خود را بر پايه هفت پي‌ريزي کرده و مدار بسياري از اعمال و آيين‌هاي ديني و ملي‌شان را نظير سفره «هفت‌سين» بر اساس اين عدد قرار دهند.
شايد به جرأت بتوان گفت در بين سلسله آيين‌هاي نوروزي، هفت‌سين، رازآلودهترين و فلسفي‌ترين سنتي است که در پس هر «سين»اش، معرفت‌ها نهفته است. ولي به نظر مي‌رسد آن را نيز بي‌توجه به فلسفه وجودش، به مانند بسياري از رسوم کهن، با اطمينان به عمل و قول آبا و اجدادمان، و فقط با اين توجيه که حضور هفت‌سين، خوش يمن و نبودش بد است اجرا مي‌کنيم.
بنا به اسناد تاريخي يکي از اشکال «هفت سين»، «هفت قل» بوده.که در زمان صفويه، بنا بر معتقدات مذهبي خود سيني هفت قل مي‌ساختند و بر آن هفت آيه از قرآن کريم را که با کلمه «قل» آغاز مي‌شد، کنده‌کاري مي‌کردند. ولي آنچه امروزه با وجود تفاوت‌هاي مختصر و بر اساس ويژگي‌هاي اجتماعي، فرهنگي و اقليمي مناطق به نام «هفت سين» متداول است، همان سفره هفت سيني است که «هفت» چيز با مطلع «س» از جمله سنجد، سيب، سبزه، سمنو، سير، سرکه و سماق هسته اصلي آن را تشکيل مي‌دهد.
البته خير و برکت و زيبايي آن با حضور کتاب مقدس مسلمانان: قرآن و زرتشتيان:کتاب اوستا، گلاب، اسپند، سکه، آئينه، شمع، تخم‌مرغ‌هاي منقوش و جام آبي که ماهي سرخي ميهمان آن است، مضاعف مي‌شود.با روي کار آمدن حکومت صفوي و رسميت يافتن مذهب تشيع، برخي از آداب اسلامي با آيين‌هاي نوروزي درآميخت و تلاش عالمان شيعه در جمع‌آوري احاديث و روايات معصومين در رابطه با نوروز، بر رونق بيشتر اين جشن افزود.براي مثال در حديثي از علامه محمدباقر مجلسي به نقل از امام جعفر صادق(ع) آمده است که امام صادق(ع) نوروز را روزي فرخنده و خجسته و روزي که در آن آدم آفريده شد معرفي مي‌کند.
پوشيدن لباس نو در آيـين‌هاي نوروزي، رسمي همگاني است. تهيه لباس، براي سال تحويل، فقير و غني را به خود مشغـول مي‌دارد. در جامعه سنتي توجه به تهي دستان و زيردستان براي تهيه لباس نوروزي، به ويژه براي کودکان رسمي در حد الزام بود. اين باور کهن را در نوشته‌ها، توصيه‌ها و توصيف هاي نوروزي، همواره مي بـينيم که : از طبـيعت پـيروي کنيم، از درختان ياد بگيريم و با آمدن بهار، لباس نو بـپوشيم، که شگون شادماني و آرامش است. با پـيدايش و گسترش رسانه‌هاي گروهي صنعتي امروز چون روزنامه‌ها، راديو و تلويزيون، و وجود برنامه‌هاي گوناگون در معرفي جشن‌ها و آيـين‌هاي کهن، نوعي يکنواختي در فراهم آوردن وسيله‌ها و برگزاري مراسم، در همه شهرها و استان‌ها به وجود آمده است.
از مهمترين سنت‌ها، نوروزخواني است که در سراسر ايران زمين، با اشکال گوناگون، اجرا مي‌شود.در آثار الباقيه نقل است: که هر کس در بامداد نوروز، پيش از آنکه سخن گويد، شکر بچشد و با روغن زيتون تن خود را چرب کند، در همه سال از بلاها سالم خواهد ماند.
از جمله آيـين‌هاي نوروزي، ديد و بازديد، يا "عيد ديدني " است. رسم است که روز نوروز، نخست به ديدن بزرگان فاميل، طايفه و شخصيت‌هاي علمي و اجتماعي و منزلتي مي‌روند. در بسياري از اين عيد ديدني‌ها، همه کسان خانواده شرکت دارند. در روزهاي نخست فروردين، که تعطيل رسمي است، و گاه تا سيزده فروردين و مي گويند تا آخر فروردين بـين خويشاوندان و دوستان و آشنايان دور و نزديک، ادامه دارد. رفت و آمد گروهي خانواده ها، در کوي و محله به ويژه در شهرهاي کوچک هنوز از ميان نرفته است.
اين ديد و بازديدها، تا پاسي از شب گذشته، به ويژه براي کساني که نمي توانند کار روزانه را تعـطيل کنند، ادامه دارد. گسترش شهرها، ازدياد جمعـيت، پراکندگي خانواده هاي سنتي، محدوديت‌هاي شغلي و نيز فرهنگ آپارتمان نشيني، از عواملي است که ديد و بازديدهاي نوروزي را کاهش مي‌دهد. در ديد و بازديدهاي نوروزي رسم است که نخست به خانه کساني بروند که "نوروز اول " در گذشت عضوي از آن خانواده است.
هديه و عيدي دادن به مناسبت نوروز رسمي کهن است، کتاب‌هاي تاريخي از پـيشکش‌ها و بخشش‌هاي نوروزي پـيش از اسلام و بعد از اسلام خبر مي دهند.امروز رسم عيدي دادن به جوانان و کودکان در خانواده، به کسان کم درآمد و خدمتگزاران در محيط کار، به رفتگر، به نامه رسان در عين حال نوعي جبران زحمت و انـتـظار خدمت است.
اميد است نوروز امسال دچار تکرار روزمرّه گي‌هاي هر سال نشويم که اگر چنين باشد فقط روز را سپري کرديم که فرق است بين سپري کردن روز با نوروزي را آغاز کردن .
