اين آثار از استان هاي اصفهان، کردستان، چهارمحال و بختياري و آذربايجان شرقي با تاييد کارشناسان کميته ثبت حريم آثار غيرمنقول در فهرست ميراث ملي قرار گرفت. 

 

** بافت و منظر فرهنگي اورامان تخت 

روستاي اورامان که در دامنه رشته کوههاي زاگرس و در ابتداي حوزه آبريز رودخانه سيروان واقع شده با توجه به معماري خاص و ويژگي هاي مختلف يکي از روستاهاي مهم و ارزشمند کشور است.

خانه هاي اين روستا با سنگ و اغلب به صورت خشکه و به صورت پلکاني و از سنگ ساخته شده است. نوع معماري به کار رفته در اين روستا چشم هر بيننده اي را به سوي خود جلب مي کند. قدمت اين روستا به قبل از اسلام برمي گردد و زندگي تا کنون در آن جريان داشته است.

 

** روستاي پالنگان و منظر فرهنگي آن

پالنگان يکي از روستاهاي دهستان ژاورود از توابع شهرستان کامياران در استان کردستان است و در 47 کيلومتري شمال غرب اين شهر و در دره تنگيور قرار دارد. اين روستا در دامنه کوه و در دو طرف دره قرار گرفته و خانه هاي آن با سنگ و عموماً به حالت پلکاني ساخته شده و پشت بام منزل پايين حياط منزل بالا محسوب مي شود.

اين روستا علاوه بر معماري زيبا، داراي چشمه ها، آبشارها و طبيعتي سرشار از زيبايي منحصر به فرد در استان کردستان است و در کنار رودخانه تنگيور قرارگرفته که به رودخانه سيروان مي پيوندد. رودخانه خروشان تنگيور که از ميان آبادي مي گذرد آن را به دوقسمت تقسيم کرده است و خانه هاي روستا با سنگ و بيشترشان به صورت خشکه چيني ساخته شده است.

 

** روستاي تاريخي ژيوار

روستاي ژيوار در منطقه هورامان استان کردستان، شهرستان سروآباد در جنوب کوه هاي کوسالان و در کنار رودخانه سيروان واقع شده است. ژيوار در گويش کردي به معني زنده است. 

اين روستا با توجه به شيب کوه و محيط در دره اي تنگ به صورت پلکاني ساخته شده و بناهاي آن را باغ هاي انار، انگور و انجير فرا گرفته است. پيشينه روستا به دوره صفوي برمي گردد و تاکنون نيز زندگي در آن جريان دارد و از روستاهاي ارزشمند و زيباي کشورمان است. 

 

** حمام پنج شنبه دين

حمام پنج شنبه دين 5/2 × 14 × 21 متر وسعت دارد و شامل بخش هاي هشتي، سربينه، گرمخانه، مياندر و خزينه است. پس از هشتي راهرويي کوتاه ارتباط با سربينه چهر گوش حمام را ميسر مي کند. سقف گنبدي سربينه بر چهار ستون سنگي با سرستون پلکاني استوار است. مياندر حمام در ضلع جنوبي سربينه و با چرخش 90 درجه به گرمخانه متصل مي شود. فضاي گرمخانه به نسبت فضاي کوچکتري است و با شکل چليپايي داراي ستونهايي مانند سربينه است. خزينه مسدود شده حمام در منتهي اليه ضلع قرار دارد. اين بنا از آثار ارزشمند دوره قاجار در محله جوباره اصفهان است.

 

** حمام ساحل زرين شهر

حمام ساحل در شهر زرين شهر، شهرستان لنجان، استان اصفهان قرار دارد. حمام مساحتي در حدود 400 متر مربع دارد. حمام داراي دو بخشي قديمي و نوساز است که بعدها به آن اضافه شده است. بخش قديمي شامل و شامل بخش هاي سربينه، گرمخانه، خزينه است. سقف حمام با استفاده از گنبهايي پوشيده شده که در بخشهايي بر روي ستون هايي قرار گرفته است. 

 

** سرجه دشت فين

بناي تاريخي سرجه احتمالا در اواخردوره صفوي و اوايل قاجار جهت اتراق سرجه پيما (مقسمآب) به همراه آب انباري (هوت) درعمق تقريباً 3 مترساخته شده است. اين بنا حدود 40 متر مربع وسعت دارد و از بناهاي مهم کاشان در ارتباط با نظام آبياري است.

 

** آب انبار دروازه قديم

آب انبار دروازه قديم سفيد شهر از مخزن، سردر و پاشير تشکيل شده است. بنا از آجر ساخته شده گنبد مخزن به شکل نيم دايره است و از سطح زمين هاي اطراف پنج متر ارتفاع دارد و سطح خارجي آن کاملا ازآجر پوشيده شده است. اين بناي ارزشمند از ساخته هاي دوره قاجار است.

 

** خانه جلالي

خانه جلالي در هسته اوليه بافت قديم تودشک از توابع بخش کوهپايه شهرستان اصفهان قرار دارد. بنا به صورت حياط مرکزي بنا شده و فضاهاي خانه در چهار جبهه حياط مستطيلي آن شکل گرفته اند و از بناهاي مهم دوره قاجاريه بافت تاريخي تودشک است.

 

** خانه بابا نورعلي

خانه بابا نوعلي مربوط به دوره پهلوي در روستاي مزرعه شور بخش کوهپايه اصفهان است. اين بنا حدود 170 متر مربع وسعت دارد و در دو طبقه ساخته شده است. طرح خانه به صورت حياط مرکزي است و اتاقهايي در دو ضلع آن ساخته شده است. در شرق بنا سه اتاق با کاربري مطبخ، مهمانخانه و انبار به اصطلاح بالاچي وجود دارد.

ضلع غربي شامل دو اتاق با کاربري انبار و نشيمناست که اتاق نشيمن از يک ايوان کوچک دارد و دسترسي به پشت بام و دستشويي زير پله از اين بخش است. ضلع جنوبي شامل دو ايوان تابستانه کوچک است.

 

** خانه رضوانيان

خانه رضوانيان در بافت تاريخي شهر کاشان قرار گرفته و از بناهاي ارزشمند آن محسوب ميشود. اين خانه تاريخي در زميني به مساحت 320 متر مربع و در دو طبقه ساخته شده است. فضاهاي خانه در اطراف حياط مرکزي به صورت گودال باغچه استقرار دارند.

 

** کليساي مريم مقدس ريحان آباد

يکي از کليساهاي تاريخي باقيمانده ارامنه در استان آذربايجان غربي و در شهرستان اروميه است که هنوز فرايض ديني و آيين و مراسمات در آن انجام ميشود. کليسا داراي محور شرقي و غربي با پلاني متقارن با محور محراب است.اين کليسا مربوط به قرن 17 ميلادي است.

 

** عمارت شير و خورشيد تکاب

عمارت شير و خورشيد در مرکز بافت تاريخي شهر تکاب واقع شده و شامل 3 ساختمان است که با هم در بخشي متصل هستند و با مصالح سنگ لاشه، چوب و آجر بصورت منظم و متقارن دردو طبقه ساخته شده است. بنا حدود 1200 متر مربع مساحت دارد و مربوط به اواخر دوره قاجار و پهلوي است. 

 

** مسجد قره آغاج

مسجد قره آقاج با پلاني مربع داراي مسجد شبستاني است و از سنگ و آجر به عنوان مصاح در ساخت آن استفاده شده است. اين مسجد در کنار مسجد جامع و بازار تاريخي اروميه در بافت قديم قرار دارد 5×20×20 با ملات آهک و گچ شکل گرفته و مربوط به دوره پهلوي است.

 

** شاه تپه

تپه باستاني موسوم به شاه تپه به صورت برجستگي کم ارتفاعي در شرق و جنوب شرقي روستاي اسلام تپه از توابع بخش مرکزي مياندواب واقع شده است. اين محوطه از آثار مهم دوره اورارتويي است و در جنوب آن رديفي از پله درسطح صخره به طول بيش از 40 متر ايجاد شده است.

 

** کتيبه عين الروم

چشمه تاريخي عين الروم در جنوب روستاي عين الروم، شهرستان اشنويه قرار گرفته است.دربالاي اين چشمه طاقچ اي با طاق قوس وجود دارد و يکي از کتيبه هاي مهم اورارتويي در آن ايجاد شده است. اين کتيبه آسيب زيادي ديده و امروزه تنها بخشهايي از آن شامل 7 و 4 سطر باقي مانده است.

متن کتيبه چنين است: با قدرت گرفتن از خداي خالدي،من منوا هستم، پسر ايشپويني، شاه بزرگ، شاه قدرتمند، شاه کشور بيائينيلي، سرور شهر توشپا، منوا اين چشمه را ساخته است. 

 

** محوطه باستاني قلعه دم دم

محوطه باستاني قلعه دم دم در 3 کيلومتري جنوب روستاي بزرگ آباد از توابع بخش مرکزي اروميه قرارگرفته و 450×250 متر وسعت دارد. اين محوطه در ارتفاع حدود 70 متري از سطح زمين هاي برروي بستر صخره اي کوهستان قرار گرفته و از شمال و جنوب، به پرتگاه مرتفعي منتهي مي شود. ورود به به محوطه قلعه از اضلاع شرقي و غربي آن امکان پذير است. آثار ديواره هاي لاشه سنگي به ارتفاع باقيمانده يک متر در ضلع غربي برجاي مانده است. اين محوطه با توجه به يافته هاي سفالي به دوره اورارتويي تاريخگذاري مي شود.

 

** محوطه باستاني سيسته

اين محوطه مهم از سه تپه 1، 2 و 3 تشکيل شده که با ارتفاع بيش از 7 متر داراي استقراري از دوره نوسنگي، مس و سنگي، آغاز نگارش و هخامنشي است. اين محوطه با حدود 4 هکتار وسعت در استان چهارمحال و بختياري، شهرستان اردل قرار دارد.

 

** مدرسه فرخي بروجن

مدرسهفرخيدر شهر بروجن استان چهار محال و بختياري قرار دارد. اين مدرسه قديمي ترين مدرسه بروجن است. مدرسه داراي حياطي است که در سه طرف شمالي، شرقي وغربي بنا شده است. 

فضاهاي ضلع شمالي شامل چهارکلاس که کاملا قرينه ساخته شده، است. سقف بنا به صورت تخت و ازتيرهاي چوب سپيدار و کبوده ساخته شده است. 

 

** خانه بهرامي

خانه بهرامي در بافت تاريخي خرم آباد واقع شده است. اثردو بخش شمالي (زمستان نشين)وجنوبي (تابستان نشين) دارد. بخش شمالي بنا در سه طبقه ساخته شده وبخش جنوبي آن شامل يک اتاق و ورودي اصلي و سرويس بهداشتي وانباري است. سقف بنا به وسيله تيرهاي چوبي پوشيده شده است.

 

** خانه رحيمي

خانه رحيمي در بافت تاريخي شهر خرم آباد واقع شده و وسعتي در حدود 55مترمربع دارد. و مصالح به کار رفته شامل خشت،آجر،چوب، گچ و ... است. پلان بنا نامتقارن است و اتاقهايي از سه سمت حياط را در برگرفته اند و داراي پنجر ه هايي با قوس نيم دايره اي در دو طرف ورودي است. در ديگر سمت حياط داراي طاقنماهاي آجري است.