سيد محمد برازنده - با مشاهده ويرانه‌ها، بناها، سازه‌ها و آثاري برجاي مانده از وجود سکونتگاه‌هاي تاريخ و کهن در مناطق و شهرهاي مختلف جهان و جستجو و مطالعه قدمت و عظمت آن‌ها، بيش از پيش اين سوال براي ذهن‌هاي کنجکاو مطرح خواهد شد که چرا و چگونه چنين تمدن‌هاي باشکوهي، قدرت و اعتبار خود را از دست دادند. شهرها و مکان‌هايي که هنوز هم نمي‌توان به عظمت آن‌ها پي برد و حتي بزرگترين و پيشرفته‌ترين شهرهاي امروزي را با آن‌ها مقايسه کرد. شهرهاي در دل قله‌هاي سربه فلک کشيده، خانه‌هايي بيرون از زده از ميان کوه‌ها، مخفي‌گاه‌ها و شهرهايي زيرزميني که تنها مي‌توان آن‌ها را در تصاوير تخيلي موجود در برخي فيلم‌ها مشاهده کرد. شهرهايي اينچنين که بودند اما امروز ديگر نشاني از آن‌ها نمانده است.
آنچه در ادامه خواهيم خواند، معرفي و تشريح قدمت، تاريخ و عظمت 10 شهر گمشده در تاريخ جهان است که جز خرابه‌ها و ويرانه‌هايي چند، از آن‌ها چيزي باقي نمانده. هرچند اين ويرانه‌ها نيز فريادي به بلنداي تاريخ دارند.
پترا، اردن:
شهر باستاني «پترا» که بازمانده‌اي از تمدن تاريخي «الانباط»ها است در قرن ششم پيش از ميلاد از شهرت و شکوه بالاي برخوردار بوده است. اين شهر که رنگي سرخ داشته و برروي پرتگاه‌ها قرار گرفته در نزد ملل غربي به واسطه جنگ‌هاي صليبي چند صد سالهاي که در آن نيز رخ داده بود از شهرت بسيار زيادي بخوردار است. باستان‌شناسان معتقدند، هنوز هم مي‌توان نشانه‌هايي از تاريخ پنهان جهان را در آن يافت.
چيچن ايتزا، مکزيک:
شهر «چيچن ايتزا» بخشي از تمدن شکوهمند ماياها است که به مدت چهارصد سال يعني سالهاي 600 تا هزار ميلادي رونق و شکوت خاصي داشته است. اين شهر سلطنتي که يکي از بزرگترين ميادين ورزشي تمدن‌هاي باستان قاره آمريکا در آن قرار دارد در مجاورت مخزن يا گودالي عظيم و زيرزميني قرار دارد. گودالي که محل سقوط صدها تن از انسان‌هاي قرباني شده در پيشگاه خدايان بوده است.
شهر زيرزميني درنيکويو، ترکيه:
شهر «درنيکويو» که قدمت آن را به واسطه‌اي متعلق به «فرگي‌ها» مي‌دانند، تقريبا از قرن هشتم پيش از ميلاد تا قرن دهم ميلادي سکونتگاهي پرجمعيت بوده است. اين شهر زيرزميني بيش از 10 طبقه داشته و محلي براي سکونت بيش از 50 هزار انسان، همراه با چهارپايانشان بوده است. طبق اسناد و نقل‌هاي رسيده از دوره‌هاي پيشين اين شهر به احتمال فراوان براي پنهان کردن مسيحياني ايجاد شده بود که در ابتداي فراگير شدن اين دين از دست جلادان رومي مي‌گريختند.
ماچو پيچو، پرو:
اگرچه نمي‌توان اقتصادي شکوفا يا شهري تميز و بهداشتي را در گذشته اين شهر جست و يا در هنگام سفر به آن تجربه کرد اما نتايج تحقيقات نشان داده است که آسان بودن زبان محلي مردم و سهولت در هماهنگ شدن با فرهنگ بومب منطقه، شهر «ماچو پيچو» را به مکاني جذاب براي اکثر گردشگران تبديل کرده است.
آنکور، کامبوج:
شهر تاريخي «آنکور»، پايتخت امپراتوري «خمر» در کشور کامبوج قرار داشته و از قرن نهم تا پانزدهم ميلادي محل سکونت حاکمان گوناگون اين امپراتوري بوده است. بيش از هزار معبد همچون «معبد آنکوروات» اين پايتخت چند صد ساله خمرها را به يکي از پرجمعيت‌ترين سکونتگاه‌هاي دوران خود در اين سرزمين تبديل کرده بود. با اين وجود، اين شهر با تمام ويژگي‌هاي خود به دست مهاجماني که امروز «تايلند» را تشکيل داده‌اند، ويران شد.
کارتاژ، تونس:
اين شهر که شهرت آن به پيش از روي کار آمدن امپراتوري روم مي‌رسد توسط «فينيقي‌ها» بنا شده و از سال 650 تا 146 پيش از ميلاد از شکوهي وصف ناشدني برخوردار بوده است. «هانيبال» امپراتور سفاک روم بعدها اين شهر را مقر حکومتي خود قرار داد. اما اين شهر در آخرين نبرد کارتاژها به آتش کشيده و با خاک يکسان شد.
پامپي، ايتاليا:
شهر «پامپي» که در زمان امپراتوري روم وجود داشت، مرکزي فرهنگي بوده و به عنوان يکي از اصلي‌ترين مقصدهاي تفريحي نجبا و ثروتمندان روم به شمار مي‌رفته است. اين شهر در قرن هفتم يا ششم پيش از ميلاد و تأسيس شد و در سال 79 ميلادي زير گدازه‌هاي بيرون زده از آتشفشان کوه «وسويوس» مدفون گشت. امروز مي‌توان تمام آثار برجاي مانده از اين شهر را همچون مجسمه‌هاي موميايي شده طبيعي مشاهده کرد.
ممفيس، مصر:
شهر باستاني «ممفيس» که در کرانه دلتاي نيل قرار گرفته است در هزاره سوم پيش از ميلاد بنا نهاده شده و تا قرن هفتم ميلادي حيات در آن جاري بوده است. اين شهر از جمله سکونتگاه‌هاي معروف مصر باستان به شمار مي‌رود که براي صدها سال مرکز تجارت، بازرگاني، مذهب و سلطنت اين امپراتوري قلمداد مي‌شده است. اين شهر در سالهاي پاياني شکوه خود، مورد حمله و تاخت و تازهاي بيگانگان قرار گرفت و سرانجام به دست اسکندر مقدوني ويران شد.
تئوتيهواکان، مکزيک:
اگرچه برخي از باستان‌شناسان سنگ بناي شکل گيري اين شهر را توسط اقوام «توتوناک» دانسته اند اما هنوز هم صاحبان و بنيان‌گذاران واقعي «تئتيهواکان» براي محققان ناشناخته مانده‌اند. اين شهر که تنها نشانه‌ها و آثار به دست آمده از ساکنان آن اهرامي بزرگ است از 100 سال پيش از ميلاد تا سال 250 ميلادي وجود داشته است. باستان‌شناسان بر اين باورند که چندين امپراتوري عظيم در قاره آمريکا همچون «ماياها» و «زاپوتک‌ها» با الهام از اين شهر قلمرو و خود را تشکيل و گسترش دادند.
شهر مسجد باقرات، بنگلادش:
اين شهر که در گذشته به «خليفت آباد» معروف بوده در قرن پانزدهم ميلادي توسط يک ژنرال ترک بنا شده است. از ويژگي‌ها و آثار معتبر اين شهر مي‌توان به وجود بيش از 50 بناي اسلامي اشاره کرد که از معروف‌ترين آن‌ها «مسجد شصت ستون» است. اين مسجد که از بناهاي قديمي اين شهر نيز به شمار مي‌رود، معماري خيره کننده‌اي داشته و 60 ستون همراه با 80 گنبد آن را تزيين کرده اند.
