حميد اميني _ اگر روزگاري ، ذهن قهرمان اثر معروف شکسپير را مساله "بودن "يا"نبودن"مشغول کرده بود امروزه برنامه ريزان توسعه گردشگري بويژه درکشورهاي درحال توسعه هنگام بروز بحران‌ها ،برسر يک دو راهي قرارمي گيرند:انتخاب برنامه ريزي براي توسعه پايدار صنعت جهانگردي يا برنامه ريزي استراتژيک و راهبردي .
در اين کوتاه مجال ،نخست شرحي بسيار مجمل برهر يک از راههاي يادشده و فرجام آنها رفته و باهم مقايسه مي‌شوند آنگاه راه بهتر مشخص مي شود .
بيشتر ما هنگام بحث و گفتگو در مباحث توسعه از اعتقادمان به توسعه پايدار دم مي زنيم و دامنه تسلط مان را به اين موضوع با به کاربردن لفظ انگليسي آن را به رخ مي کشيم .
اين روزها حرف و حديث پيرامون مبحث توسعه پايدار آنچنان زياد است که گاهي اصل و اساس آن فراموش مي شود.در حال حاضر همه روش‌هاي توسعه ،غايت و مراد خود را نائل شدن به توسعه پايدار مي دانند.جان مايه همه اين دغدغه ها هم حفظ منابع طبيعي و فرهنگي و ساير منابع براي استفاده آيندگان است؛ ضمن اينکه منافعي نيز براي جامعه امروز داشته باشند.
دکتر مجيد مخدوم در کتاب شالوده آمايش سرزمين ،که بهترين منبع براي مطالعات آمايش سرزمين درايران است –توسعه پايدار را ترجمه اصيل Sustainable development ندانسته و بهترين معنا را براي آن توسعه پايدار و در خور مي داند.
ايشان معتقد است که :"توسعه پايدار در يک محيط يا کشور با در نظرگرفتن توان اکولوژيکي ،نيروي انساني ،تکنولوژي و منابع مالي متعلق به آن محيط يا کشور و در خور آن مي تواند تحقق يابد و انجام چنان توسعه اي تنها در محيط ياد شده پايدار خواهد بود."
روش توسعه پايدار در جهانگردي بسيار اهميت دارد چرا که سرمايه اصلي اين صنعت محيط‌هاي طبيعي ،ميراث تاريخي و الگوهاي فرهنگي مناطق مختلف است و اگر اين منابع ضايع و نابود شوند مناطق توريستي ديگر قادر نخواهند بود جهانگردان راجلب کنند.
اين اصل دقيقا در برابر نظر افرادي قرار مي گيرد که معتقدند پرداختن به جهانگردي موجب زايل شدن و ازبين رفتن منابع طبيعي مي شود.کم نيستند کارشناسان محيط زيست که با همين دستاويز تاکنون از بسياري طرح‌هاي توسعه گردشگري جلوگيري کرده اند.
غافل از اينکه اساسا جهانگردي بدون وجود و حضور منابع طبيعي ممکن نخواهد بود و هيچ صنعتي حاضر نيست و منابع خود را از بين ببرد. دقيقا ماننداين است که تصور کنيم مهندسان صنعت نفت به جاي بهره برداري اصولي و رسيدگي به چاه‌هاي نفت ،اقدام به پرکردن اين چاهها باسنگ و کلوخ کنند!!
حتي جهانگردي مي تواند ضمن بهره برداري اصولي از منابع ،وسيله اي مهم براي حفظ محيط زيست و منابع طبيعي در مناطقي باشد که قابليت محدودي براي برآوردن اهداف و حراست محيطي دارند.
البته اين کار از طريق برنامه ريزي محيطي انجام پذير است .برنامه ريزي محيطي مستلزم اين است که تمام عناصر محيطي در تعيين مناسب ترين محل و نوع توسعه به دقت مورد بررسي ،تحليل و توجه قرار گيرد.به عنوان مثال در اين روش ،توسعه کامل گردشگري در دشت‌هاي سيلابي و يا تپه هاي با شيب تند مورد بررسي قرار نمي گيرد.
وجه ديگر توسعه پايدار جهانگردي ،تاکيد بر اجراي برنامه ها و توسعه جهانگردي مبتني بر جامعه است .در اين رويکرد نقشي مهم و اساسي براي اجتماعات محلي تعريف مي شود.اين رويکرد فنون و دقائقي را به کار مي برد تا بيشتر منافع توسعه جهانگردي به ساکنان محلي تعلق گيرد.اين کار باعث پذيرش جهانگردي در نزد مردم محلي و حمايت اين مردم از جهانگردي است .
فراموش نکنيم رساندن منافع به جوامع محلي براي کل کشور نيز سودمند بوده و دولت به آمال خود،که همان توسعه ملي است خواهد رسيد.
نکته ديگر احترام براي جامعه و محيط محلي است که از بنيان هاي توسعه پايدار است .
بسته به قابل پيش بيني بودن حوادث آينده کشور يا منطقه ،طرح‌ها و سياست‌هاي توسعه جهانگردي بايد براي دوره هاي نسبتا دراز مدت – معمولا بين 10 تا 15 و گاهي 20 سال تهيه شوند.
اما روش برنامه ريزي راهبردي (استراتژيک )که درسال‌هاي اخير مورد توجه زيادي قرار گرفته ،در بعضي از مناطق جهانگردي جهان به کار رفته است .
برخلاف نتايج برنامه ريزي توسعه پايدار و جامع آينده نگر که بسيارجزئي هستند برنامه ريزي راهبردي بيشتر بر شناسايي و رفع مسائل فوري تکيه دارد.اين برنامه ريزي بيشتر عملياتي است و با نحوه برخورد با حوادث غيرمنتظره ،مانند بحران‌هاي اخير در اقتصاد جهاني ،سر و کار دارد و با توجه به تکيه اش بر مسائل فوري ممکن است ازاهداف درازمدت توسعه پايدار دور شود.
اگر اين برنامه در چارچوب برنامه ريزي و سياست آينده نگر منسجم استفاده شود مي تواند مناسب باشد.
بيش از اين درنگ در اولويت دادن واقعي به برنامه ريزي هاي بلند مدت و توجه عملي به توسعه پايدار جهانگردي جايز نيست .درگوناگوني و پرشماري جوامع محلي کشور ما قوتي نهفته است که جهت دادن به اين قوت و قدرت ما را به توسعه پايدار جهانگردي مي‌رساند. در مبحثي جداگانه به چگونگي واردکردن جوامع محلي در توسعه گردشگري خواهيم پرداخت .
ورود به حساب کاربری
زندگی کتابی است ، که بدون سفر یک صفحه آن بیشتر خوانده نمی شود.
