برای دیدن عکس های حمام سلطان امیراحمد در کاشان ،اصفهان (اینجا) را کلیک کنید.

حمام تاریخی سلطان امیراحمد ، نمونه ای از زیبا ترین حمام های ایران از نظر معماری و تزئینات با وسعت 1000 متر مربع در محله ی سلطان امیراحمد واقع در خیابان علوی می باشد كه وجه تسمیه آن به جهت مجاورت با امامزاده سلطان امیر احمد ( نوه ی امام جواد (ع) ) می باشد . كارشناسان آثار باستانی ، از آثار به جا مانده دوران قبل از زلزله معروف 1192 هـ . ق كاشان ، قدمت این حمام را به دوران سلجوقیان نسبت می دهند و لیكن بنای فعلی سربینه ی آن بازمانده دوران قاجار می باشد . این بنا شامل دو حمام كوچك و بزرگ بوده كه در ایام خاص هفته ، مورد استفاده اهالی محل قرار می گرفته است . یكی از موارد مهم این بنا ، آهك بری و گچ بری هایی است كه تعداد 17 لایه مرمتی ، بیانگر قدمت بناست . از دیگر شاهكارهای بنا ، بام زیبای آن می باشد .

بخش های مختلف حمام سلطان امیراحمد :

دو بخش كوچك و بزرگ حمام به ترتیب شامل قسمت هایی همچون جلو خان ، سردر ورودی ، هشتی ، راهروهای ارتباطی ، سربینه ، میان در ،‌ گرم خانه ، خزینه ، صفه شاه نشین ، اتاق نظافت ، تون ، گربه رو ( چپیله ) ، دستک ، برف انداز ، جام خانه و چاه خانه می باشد . البته دو فضای اصلی در حمام های قدیمی به ترتیب 1ـ سربینه 2ـ گرم خانه می باشد .

1ـ سربینه

فضای اول حمام ، بینه یا سربینه ، رختكن و جای آماده شدن برای استحمام یا خروج از حمام بوده ، بینه یا سربینه ، مهم ترین و زیبا ترین فضای حمام است ، فضایی وسیع و پر تزیین با گنبدی بزرگ و حوضی در میان ، در اطراف فضای میانی بینه ، سكوهایی برای استراحت مراجعین است كه برای ورود به آنها ، باید از چند پله بالا می رفتند و پاها را قبل از ورود در حوض های روی سكوها می شستند ، بیشترین تزیینات حمام ، همیشه در بینه است . كف بینه و غرفه های اطراف آن معمولاً سنگی است .

نورپردازی منظم بینه برتأثیر این تزیینات می افزاید . حوض درون سربینه و فواره آن ، آرامش فضا را دوچندان می كند .

حمام در قدیم فقط محل استحمام نبوده ، بلكه مكانی برای گذراندن اوقات فراغت ، گفتگو و تبادل نظر،رفع خستگی و حتی عبادت ، گرد آمدن دوستان و حل و فصل مسایل زندگی بوده ، در واقع وسعت زیاد سربینه ، حمام سلطان امیراحمد ، خود گواه این موضوع می باشد .

البته سربینه حمام سلطان امیراحمد ، به شكل هشت ضلعی با گچبری های زیبا و سقف رسمی بندی و جاكفشی های سنگی كه ستون ها و دیوارهای آن با كاشی معرق تزیین شده است .

در سقف سربینه ، عبارت شریفه لا اله الا الله ( جهت قبله ) و در طرف مقابل تاریخ 1192 هـ . ق نشان از مرمت مكان پس از زلزله معروف دوره زندیه می باشد .

2ـ گرم خانه

فضای دوم در گرم خانه ، محل شستشو و تطهیر بدن می باشد . گرم خانه اغلب فضایی ساده تر از بینه است كه گوشه هایی برای نشستن و شستشو دارد . خزینه آب گرم و حوض آب سرد و فضاهایی خصوصی تر برای استحمام در مجاورت گرم خانه قرار دارد .

روشنایی گرم خانه از نور گیرهای سقفی تأمین می شود . نورگیرهایی با شیشه های عدسی مانند وجود دارد تا نور كافی وارد حمام شده و داخل حمام توسط بچه های شیطان! دیده نشود .

ازاره و دیوار گرم خانه تا یك متر كاشی كاری معرق و تا سقف آهك بری با ملات ساروج می باشد .

حمام های قدیمی ، معماری پیچیده ای دارد و گاهی دو حمام در كنار همدیگر قرار می گیرند .

بینه در بین ورودی حمام و گرم خانه قرار دارد ، هوای بینه را نیمه گرم می كردند تا مراجعان یكباره با هوایی گرم مواجه نشوند وهمچنین در هنگام خروج از گرم خانه ، سلامتشان در خطر نیفتد .

ورودی حمام و نیز فضای بین بینه و گرم خانه را كه « میان در»  نامیده می شود به نوعی با پیچ و خم بسیار طراحی می كردند كه جلو تبادل مستقیم حرارت و رطوبت را بگیرد و هوای بیرون حمام به بینه و هوای بینه به گرم خانه و بالعكس به سهولت منتقل نشود . كل حمام را برای حفظ گرمای درونی آن ، معمولاً پایین تر از سطح زمین و درون خاك می ساخته اند .

بخشی از فضاهای حمام نیز نقش پشتیبانی دارد . یعنی فضاهای مربوطه به تأمین آب و حرارت حمام مثل تون و انبار هیزم ، كه تون محل افروختن آتش در پشت گرم خانه و خزینه قرار داشته و از بیرون حمام به آن وارد می شوند . حمام به لحاظ اصول فنی كه باید در ساختنش رعایت شود ، از پیچیده ترین انواع بناست .

این بنا با شماره 1351 در سال 1335 هـ .ش در فهرست آثار تاریخی كشور به ثبت رسیده است و سپس در سال 1375 هـ.ش توسط هیأت امنای مرمت و بازسازی بناهای تاریخی كاشان و همچنین عنایت وزیر وقت صنایع و معادن ، جناب آقای مهندس محلوجی توسط شهرداری كاشان خریداری شد . پروژه بازسازی و مرمت حمام تاریخی سلطان امیراحمد به سرپرستی جناب آقای مهندس مهدی هوشمندی نژاد و همكاری استاد سید علی اكبر حلی و مرحوم دكتر افسری انجام شد .

این حمام ، مدتی تغییر كاربردی یافته و به عنوان سفره خانه و قهوه خانه سنتی استفاده شد ولی امروزه به عنوان موزه تحت پوشش سازمان رفاهی و تفریحی شهرداری كاشان اداره می شود .